شعر یکی از راههای ظهور اندیشۀ آدمی است و اندیشه باآنکه نقطۀ عزیمتش در زمان و مکان است اما از چنان نیرویی برخوردار است که مرزهای تاریخ و جغرافیا را درهم مینوردد. در این نوشتار به اندیشۀ شاعرانۀ دکتر ضیاء موحد، منطقدان و شاعر معاصر ایرانی، میپردازم. نیز بیان خواهم کرد که چگونه ایشان در سالهای متمادی عُمر گرانبهای خویش، در پرتو مطالعه و پژوهش در اشعار کلاسیک ایرانی، نگاهی تازه را برای ما به ارمغان آوردهاست و نیز کوشیدهاست با تجربۀ زندگی در دنیای امروز به افقی فراتر از مرزهای تاریخ و جغرافیا بنگرد. از میان شاعران کلاسیک ایرانی، موحّد بیش از همه در اشعار حافظ شیرازی، مشهور به لسانالغیب، تأمّل کرده و حاصل کارش انتشار چندین مقاله در اینباره است.[i] وی همچنین دربارۀ سعدی شیرازی، مشهور به افصح المُتکلّمین، دست به انتشار تکنگاری زدهاست (
موحد، 1372). در این نوشتار هم بنابر ظرافت فکری حافظ و هم بنابر رعایت اختصار، از میان شاعران کلاسیک فقط به الهامبخشی اندیشۀ حافظ بر اشعار موحد اشاره خواهم کرد. محبوبیت نوشتههای موحد در میان خوانندگان ایرانی نشانگر این است که وی توانستهاست به ژرفای اندیشه در سنت کلاسیک شعر ایرانی راه یابد و در این راه با کنارزدن گردوغبار چندین قرنه و فرارفتن از چارچوبهای عروض و قافیه، با الهام از سنت، دست به نوآوری در امروز شعر فارسی بزند. شاید بتوان بهلطف این تمثیل کار او را چنین بیان کرد: او یک چشم در گذشته دارد و چشم دیگرش، دغدغۀ امروز؛ و رهاورد آن، افقی است که موحد در امروز شعر فارسی پدید آوردهاست. اکنون پس از این درآمد، نوشتار خود را در چهار بخش ارائه خواهم داد: 1. زندگی و زمانۀ شاعر، 2. زبان و اندیشه، 3. قصه: روایتی از حرکت زندگی، و 4. شاعر زندگی؛ نتیجهگیری پایانبخش این نوشتار است.
[i]. به سه نمونه از نگارشهای موحّد در باب حافظ اشاره میشود: موحد، 1387: 1 و 13 ؛ موحد، 1384: 2-3 ؛ موحد، 1368: 26 ـ 29.
نوع مطالعه:
نقد و بررسی |
موضوع مقاله:
تخصصي دریافت: 1396/10/25 | پذیرش: 1396/10/25 | انتشار: 1396/10/25